Cuối tháng 10/2013, Tổng thống Ukraina Viktor Yanukovich (phải) đã bí mật bay sang Nga để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Sochi. 

Sau nhiều nỗ lực thắt chặt quan hệ với Châu Âu để từng bước thoát khỏi vòng kềm tỏa của Matxcơva, Ukraine đã đổi giọng khi cho rằng bình thường hóa quan hệ với Nga là  “  ưu tiên hàng đầu”  . 

Tại hội nghị của Liên minh Châu Âu (EU) ở Vilnius (Litva) trong hai ngày 28-29/11/2013, trên nguyên tắc, Bruxelles ký một thỏa thuận đối tác với 6 quốc gia thuộc Liên Xô cũ - bao gồm Armenia, Azerbaidjan, Belarus, Gruzia, Moldavia và Ukraina. Theo  RFI , thỏa thuận này phác họa ra viễn cảnh hợp tác giữa EU với các quốc gia trong vùng cho tương lai.

Trong số 6 quốc gia kể trên, Ukraine là nước có trọng lượng và vị trí chiến lược quan trọng nhất. Ukraine có dân số đông nhất, có diện tích lớn nhất và giàu có nhất so với 5 nước còn lại. Có lẽ vì vậy, Ukraine là nước mà Nga không đành chấp nhận thoát khỏi vòng ảnh hưởng của Moscow. Từ nhiều năm qua, Nga luôn tìm cách lôi kéo Ukraine vào dự án thành lập một liên minh kinh tế và thuế quan giữa các nước thuộc Liên Xô cũ. Liên minh kinh tế trên nguyên tắc bắt đầu đi vào hoạt động năm 2015, nhưng đến nay, mới chỉ thuyết phục được có 3 quốc gia trong vùng.

EU chủ quan cho rằng thỏa thuận sắp sửa ký kết với 6 “đối tác phương Đông” vào cuối tháng này chỉ là một thủ tục. Nhưng bất ngờ, Ukraine dường như đang thay đổi lập trường. Trong tuần, Hạ viện Ukraine đã hoãn lại việc biểu quyết dự luật cho phép cựu Thủ tướng Yulia Timochenko, hiện ở trong tù, ra nước ngoài chữa bệnh. Đây là một trong những điệu kiện tiên quyết để Kiev có thể lại gần với Bruxelles. Gần như cùng lúc, Thủ tướng Ukraina Mykola Azarnov lại nhấn mạnh   tư vấn du học toàn quốc   với các phương tiện truyền thông rằng  “  bình thường hóa quan hệ với Nga là ưu tiên số 1”  của Kiev.

Trước đó, cuối tháng 10/2013, Tổng thống Ukraina Viktor Yanukovich đã bí mật bay sang Nga để gặp Tổng thống Vladimir Putin tại Sochi. Hai ông Yanukovich và Putin đã  “  làm việc”  với nhau trong vòng 5 giờ đồng hồ. Theo nhiều nguồn tin, trong cuộc gặp bí mật đó, ông Putin đã đưa ra một “danh sách trừng phạt”, nếu Ukraine đi theo Liên minh Châu Âu.

Theo giới phân tích, với chiến thuật vừa dụ vừa dọa, Nga đang gia tăng áp lực với Ukraina trong những tuần lễ gần đây. Cố vấn kinh tế của Tổng thống Putin, ông Sergei Glaziev, chính thức cảnh  báo  là Nga sẽ ngưng nhập khẩu hàng của Ukraina trong trường hợp Kiev ký kết thỏa thuận đối tác với Liên minh Châu Âu. Còn nếu như chính quyền của Tổng thống Yanukovich vẫn  “  trung lập”,  Moscow hứa nhanh chóng thúc đẩy các dự án đầu tư hàng chục tỷ USD để cùng với Ukraine phát triển các lĩnh vực vũ trụ, hàng không, hạt nhân.

Trên thực tế, gần đây, nhiều tập đoàn công nghiệp của Ukraine, đặc biệt là ở miền đông, sát biên giới Nga bị rút giấy phép hoạt động. Bên cạnh đó, Nga chỉ cho các xe tải chở hàng của Ukraina đi qua biên giới một cách nhỏ giọt. Lo ngại trước viễn cảnh Nga đóng cửa thị trường, Hiệp hội các doanh nhân Ukraine đã chính thức yêu cầu Tổng thống Yanukovich hoãn lại một năm việc ký kết hiệp ước đối tác với EU.

Ngoài áp lực trực tiếp lên chính quyền Ukrania, Nga còn gây sức ép với Litva, nước đang giữ chức Chủ tịch luân phiên Liên minh Châu Âu. Nga đã bất ngờ ngưng nhập sữa của Litva mà không hề đưa ra lời giải thích nào trong ba tuần lễ liên tiếp.

Theo phân tích của một quan chức Châu Âu, tất cả những động thái nói trên của chính quyền Nga cho thấy, việc Ukraine đang xích lại gần với EU không chỉ đơn thuần là một vấn đề hợp tác và kinh tế, mà còn là “một cuộc đọ sức về phương diện địa chính trị” Nga-EU. Không phải tình cờ mà Tổng thống Nga Vladimir Putin đã từng tuyên bố “dân tộc Nga và Ukraine chỉ là một”.

Trong khi đó, đối với EU, lôi kéo được Ukraine về phía mình là một thắng lợi không nhỏ trong mục đích tạo nên một khu vực ổn định ở Đông Âu.

Về phần Ukraine, giới phân tích cho rằng Tổng thống Yanukovich muốn dùng lá bài Châu Âu để làm đối trọng với ảnh hưởng của Nga. Nhưng ông cũng ý thức được rằng, chơi với Liên minh Châu Âu sẽ có lợi cho Ukraina về lâu dài, nhưng trước mắt, Kiev sẽ phải trả giá đắt – cả về chính trị lẫn kinh tế. Ai cũng biết là Ukraine sẽ bầu lại Tổng thống vào năm 2015. Còn về kinh tế, Ukraina vừa bị hạ điểm tín nhiệm vào đầu tháng này. Kinh tế Ukraine đang bị ngạt thở vì những biện pháp trừng phạt của Nga.

 Văn Linh